Meesterpianist met de linkerhand

Paul Wittgenstein (1887-1961), broer van filosoof Ludwig Wittgenstein, was een beroemd concertpianist. Na een studie bij Theodor Leschetizky debuteerde hij in 1913 en genoot van een korte succesvolle carrière in Wenen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Wittgenstein in zijn rechterhand geraakt door een kogel. Zijn hand was niet meer te redden en moest geamputeerd worden. Alleen met zijn linkerhand zou hij nog piano kunnen spelen. Vanaf dat moment ontwikkelde hij het spel voor de linkerhand en zijn succesvolle carrière zette zich voort.
Wittgenstein was na het overlijden van zijn vader vermogend genoeg om stukken voor zichzelf te laten componeren door gerenommeerde componisten. Hij vroeg onder andere Richard Strauss, Sergej Prokofjev en Benjamin Britten om muziek voor hem te schrijven. Voordat zij zich hieraan waagden, ging de Duitse pianist Friedrich Kalkbrenner (1785-1849) hen echter al voor. Hij componeerde een vierstemmige fuga voor de linkerhand, waarna andere componisten hem volgden in het componeren voor uitsluitend de linkerhand. Wittgenstein, die erg kritisch was, vond de composities die voor hem werden gecomponeerd niet allemaal even succesvol en voerde sommige niet publiekelijk uit.
Maurice Ravel had een Franse vader en een moeder van Baskische afkomst. Door de etniciteit van zijn moeder ontwikkelde Ravel veel respect voor mensen met een andere afkomst en was hij minder nationalistisch dan menig ander in zijn tijd. Wel was hij meer te spreken over de Franse muziek van Claude Debussy dan over bijvoorbeeld de Negende symfonie van Ludwig van Beethoven Toen brak de Eerste Wereldoorlog uit en iedereen zou zijn vaderland dienen. Ook Ravel besloot dit te doen. Niet als militair, maar als vrachtwagenchauffeur. In Frankrijk zou muziek van Oostenrijkse en Duitse componisten destijds niet meer uitgevoerd worden. Tijdens de oorlog kreeg Ravel echter meer bewondering voor werken van Duitse componisten, onder wie Richard Strauss. Ook voor de Joden had hij veel sympathie. Dit liet hij zien door drie liederen te componeren met een Hebreeuwse tekst.
Na de oorlog had Ravel sterk de wens om een pianoconcert voor de linkerhand te componeren. Ravel en Wittgenstein werden vrienden en het ‘Concerto pour la main gauche’ werd gecomponeerd. Ravel wilde dat het een compositie zou worden waarvan de luisteraar niet mocht denken dat het met twee handen beter zou klinken. In 1930 voltooide hij het pianoconcert en speelde deze, samen met de orkestpartituur, met twee handen. Hij droeg de compositie op aan Wittgenstein en hoopte dat zijn compositie met alleen de linkerhand goed te spelen was. Wittgenstein wist dat Ravel een goede pianist was, maar was niet onder de indruk van het concert. Toch voerde Wittgenstein het concert uit in verschillende landen, waaronder de Verenigde Staten. Hij kreeg veel positieve reacties op zijn spel. Zijn concert zou hebben geklonken alsof hij niet gehandicapt was, dankzij het bezit van een perfecte techniek. Wittgenstein kwam terug op zijn eerdere mening en realiseerde zich hoe groots de compositie van Ravel was.
‘Concerto pour la main gauche’ is gebaseerd op Ravels jaren in de Verenigde Staten waar hij bevriend werd met George Gershwin. Dit is te horen aan de op jazz gebaseerde ritmes en harmonieën die in het pianoconcert te horen zijn. Alle jazzy klanken en ritmes worden afgewisseld met een melodieuze, zachte pianocadens. Deze is twee keer in het concert te horen. Het pianoconcert bestaat uit één deel en duurt ongeveer 20 minuten.
Het pianoconcert wordt tot op de dag van vandaag beschouwd als een van de beste pianowerken voor linkerhand. Ook pianisten waarvan de rechterhand nog prima functioneert voeren het met uitsluitend de linkerhand uit.